Tijdens de laatste dagen van het jaar luister ik altijd met plezier naar de Top 2000. En ieder jaar verbaas ik me over de enorme populariteit van dit programma. Ik vraag me dan af of het te maken heeft met de tijd van het jaar en of het bijvoorbeeld in de zomervakantie net zo populair zou kunnen zijn. Waarschijnlijk niet. Aan het eind van het jaar maken we nu eenmaal graag de balans op. Het liefst met overzichten en lijstjes. Maar met de Top 2000 is nog is nog iets anders aan de hand: het roept een ervaring van resonantie op. De Duitse socioloog Hartmut Rosa heeft deze ervaringscategorie geïntroduceerd om onze behoefte aan betekenis en bezieling te typeren. Hij omschrijft het begrip resonantie als volgt: “Resonantie betekent juist dat je wél geraakt wordt door de wereld. Ze komt alleen tot stand als je de wereld geen zin hoeft te geven, maar als je de ervaring opdoet dat de wereld zelf zinvol is. Alleen dan kan de wereld tot je spreken, en iets tot trilling brengen in jou; als we zelf die zin geven, blijft de wereld stom.” De liedjes die mensen insturen voor de top 2000 zijn zonder uitzondering liedjes die resoneren in het leven van die mensen. Liedjes die de tand des tijds hebben doorstaan en daarmee symbool staan voor eeuwigheid. Rosa zou ongetwijfeld verklaren dat de Top 2000 een uitweg biedt tegen de versnelling en vluchtigheid, tegen de logica van het almaar meer. Dat ‘almaar meer’ is in dit geval de enorme hoeveelheid muziek waar we toegang toe hebben via bijvoorbeeld Spotify en de talloze radiozenders. Je hebt een geweldige keuze, maar je hebt er geen echte verhouding meer mee. Juist door z’n begrenzing (een niet door jou vastgestelde lijst, op een vastgestelde tijd in het jaar) kun je de Top 2000 ervaren als iets wat je toevalt, wat jou in trilling brengt en waar je een verhouding toe kan hebben.
De ervaring van resonantie herken ik ook bij oude mensen die nog opgegroeid zijn met de psalmen. Zij leerden op school de psalmen uit het hoofd. Memoriseerden teksten die vaak nog geen enkele betekenis of begrip opriepen. Maar in het leven gingen die teksten resoneren en kregen betekenis in de context van ervaringen. Hoe een enkele zin uit een psalm troost kan bieden op het sterfbed, bijvoorbeeld. Maar in deze tijd leren we geen teksten meer uit het het hoofd. Het liberale gedachtegoed heeft postgevat in opvoeding en onderwijs: kinderen mogen zelf bepalen waar ze waarde aan hechten en opvoeders zijn huiverig om kinderen te vormen. Met de regelmaat van de klok vertellen studenten mij, ten aanzien van religie en levensbeschouwing, dat ze van huis uit ‘niets meegekregen hebben omdat hun ouders vonden dat ze zelf een keuze moesten maken’. Studenten vertellen het vaak vol trots en dankbaarheid en zien het verdriet in mijn ogen niet. Ik vind het namelijk een groot gemis en deel de oproep van Helmut Rosa: dat we op zoek moeten naar die ervaringen van resonantie zodat de wereld weer betekenis krijgt. Een mooi voornemen voor 2018!
